Pif-Paf

Həmid Herisçi

Tanınmış yazıçı Həmid Herisçinin “Nekroloq” - sonsuz romanlar silsiləsindən ilk ötən il işıq üzü görüb. Oxucular arasında böyük marağa səbəb olan silsilənin növbəti romanı kitab halında çapa hazırlanır. Qurban Səidin (Əsəd bəy Nessenbaum və ya Yusif Vəzir Çəmənzəminli) qələmə aldığı və dünyanın 40-dan artıq dilinə tərcümə olunan məşhur “Əli və Nino” romanının dekonstruksiyası üzərində qələmə alınmış yeni roman “Əli ilə Nino” adlanır. Əsərdə əvvəlki romanın azərbaycanlı, gürcü və erməni qəhrəmanları Azərbaycanın ikinci müstəqilliyi dövründə yenidən dirilirlər. Bu dəfə həyatın dibi, qaranlığı onlar öz qara-gerçək talelərinə qovuşdurur. Sonucda oxucu Azərbaycanın, bir az da irəli getsək, üç xalqın QARA kitabı ilə üz-üzə qalır…
Romandan bir parçanı sizlərə təqdim edirik.

***

- Görmürsənmi Əlixanı? Gözünün qabağındadı ki, - Nino yaxası açıq sinəsini irəli verib, qucağındakı tifil küçüyü yuxudan oyatmaq istəmədi, onun yumşaq sarı tüklərini tumarladıqca gözlərini beş-altı dəfə yumub açdı, yumub açdı. - Yıxıl öl! Qal mələyə-mələyə! Hamının acığına mənlə yatacaq bu şeytan balası. Mənlə! Sözü bircə dəfə deyərlər! - Nino hərəkətsiz zamanı tələsdirərək, elə indidən həmin yuxunun şirin görüntüsünü öz gözəl sifətində canlandırır, yaşıl gözlərini yumub açır, sanki bilə-bilə, Həmidin atasının goruna od qoyurdu.
- Hanı o? Göstər mənə görüm, - Kinayəli baxışlarını gözəl Ninodan güclə ayıraraq, televizora sarı baxan Həmid, az sonra peşman oldu. Mavi ekranda göstərilən “Doktor Lektor” bədii filminin ruscadan azərbaycancaya tərcüməsi onu bir zərrə qədər sevindirməyib, daha da əsəbləşdirdi. O, üzünü turşudaraq, məcbur qalıb yenidən Ninonun sərt sifətinə zilləndi… Avropalılar nə deyirsə desin, lap qoy Sergey Naçaryanı gerizəkalılıqda ittiham etsinlər, ancaq o Nino barədə bəlkə də düzgün olaraq, şəkki-şübhəyə düşüb - qadına inanan səfehdi, vəssəlam! Söhbət gəlib qadınların hiyləgərliyi üstə çıxdısa, necə deyərlər, “açaq sandığı, tökək pambığı” - Sergey hələ iki-üç yaşındaykən, yaşadığı Aruşanovka məhəlləsində qəribə bir əhvalatın canlı şahidi olmuşdu… Həyətin düz ortasında bir dəstə adam hay-küy salıb qışqırır, qana bulaşmış körpə uşağı növbəylə əlləri üstə alaraq, onun pəncərədən düşüb zədələndiyi xəbərini həyacanla bir-birilərinə ötürürlər. Körpənin anası, gözü yaşlı rus qadını, hıçqırıb ağlayır, balasını xəstəxanaya çatdırmaqdan ötrü taksi axtarır … Ninonun kinli sifətinə baxan Sergey, yalnız indi, aradan gör neçə il ötdükdən sonra, həmin mənzərənin sirrinə agah oldu - bəlkə… bəlkə, həmin o hadisə tamam başqa cür baş verib, əslinə qalarsa, körpəsini pəncərədən atıb öldürən rus qadını - köpəyin qızı, ətrafındakı sadə insanları ancaq aldatmaq istəyib?... Paslı yaddaşının ən köhnə xatirəsinə indi, bax bu cür, başqa gözlə baxmaq, ona yeni izahat-yozum vermək, Sergey üçün tam gözlənilməz oldu. Bu halda, onun yaşadığı adi həyat, elə ilk dəqiqələrdən kor təsadüflərdən azad imiş; işə bir bax, yazıq Sergey yaşadığı elə ilk saniyələrdən poxa düşübmüş, şahid kəsilibmiş Bakı şəhərinin şər-xata əməllərinə. Vallah, Sergey yox, lap tam yad birisi olsun onun yerində, özün fikirləş, kim istər ki, yaşadığı həyat elə ilk saniyələrindən cinayətə bulaşsın, gizlin-gizlin həmişə bu xətt boyunca inkişaf edərək, lap axırda cəhənnəmin qır tiyanına gətirib çıxarsın öz sahibini?... Mövzunu azca dərinləşdirsək, Bakının ən müqəddəs əfsanəsi - qoca atanın öz qızını zorlamaq istəyi, zavallı qızcığazın yaşadığı Qız qalasından aşağı atılıb, Xəzərə qərq olması, dünyanın ən oğraş hekayəsi deyilmi bəlkə? Əfsanədə şübhəli məqamlar var, nə desən mümkündü, ola bilsin qoca padşah öz qızını zorlamağı bacarıb… Sonrasına keçək. Məyər, Sergeyin uşaqkən gördüyü bayaqki hadisə, Qız qalası barədəki əfsanəni bittə-
bittə təkrarlamırmı, həə? Hər iki halda ortada pəncərədən atılmış qız uşağının meyidi var… Əfsanə isə yenə də əvvəlkidir…Əvvəlki… Hər yeni nəsil onu bir başqa cür yaşayırmış fəqət. Qədim əfsanələr hələ ki, ölmədiyini, unutma, ortalığı bəzəyən insan meyidləri ilə təsdiqlədiqləyir həmişə…
Gözlərini Ninonun şəhvətli baxışlarından kənara çəkməyən Sergey Naçaryan, pox yemiş ördək kimi dərindən udqundu, doğma balasını tələf etmiş həmin o rus qadınıyla Ninonu bircə anlığa eyni sifətdə görüb, - saya bilərsən! - təəccübdən on-on beş saniyə hərəkətsiz qaldı. Qız qalası haqdakı şübhəli əfsanənin doğmalığı da hiss olundu Nino Kipianinin bütün digər hərəkətlərində. Fikrin özünə getməsin, onun zərif dodaqlarından çıxan siqaret tüstüsü həddən artıq ağıllıdır, yaxşı bilir hansı sirlərin üstünü örtdüyünü…
- Özün bilərsən Əlixan cəhənnəmin hansı küncündədi indi, Ninocan. Hələ ki, bizim başqa qonağımız var, - “Ayna” qəzetinin müxbiri cənab İlyas Ərnəfəs! O, Əlixanın nekroloqunu yazmağa gəlib, sualları var sənə, madumazel Nino. - Sergey, sol əlini alnına doğru gətirib, barmaqlarının ucuyla saçlarını geri daradı. Sakitləşib yerindən qalxdı, kimsənin görmədiyi qonağı Ninoya təqdim etməyi özünə borc bilib, partiyamızın rəhbəri Lenin kimi sağ əlini, otağın gözlə görünməyən qaranlıq küncünə doğru uzatdı.
- İlyas bəy, sizə bir duzlu-məzəli əhvalat danışacam, ancaq bəribaşdan xəbərdarlıq edirəm, sonra məndən inciməyəsiniz haa! - Sergey şişman dodaqlarını marçıldadıb, nitqinin ahəngini dəyişdiyindən, kriminal mövzunu xırdalayan teleaparıcıları xatırladırdı, - Jurnalist babasız, şəhərdə girmədiyiniz deşik qalmayıb, Bayıl qazamatında ölüm korpusunun mövcudluğu yəqin ki sizə bəllidir. Qadasınaldığım sovet dövründə kimiydi, həə, onun rəisi? Latış balası polkovnik İmant Ziedonis! Edam hökmlərinin çoxunu, sən bilərsən, Bayılda ancaq… ancaq bax, bu latış balası icra edir, iki addımlıqdan atdığı bircə atəşlə dustaqların təpəsini dağıdırmış. Millətimiz azadlığa çıxdığı vaxt, göy guruldadı, şimşək çaxdı - İmant Ziedonisin arıq götünə bir təpik vurub onu ağdamlı balası mayor Ədalət Əsgərovla dəyişdilər; mayor da ki, nə mayor - boyu iki metrə, qara bığları dörd kilo. İşi düyünə düşəndə, bircə arzusunu açıq şəkildə hamıya söyləyərdi: “Pis adam olmaq istəyirəm!”… İlk ölüm hökmünü icra edərkən bilmirəm nə oldusa, mayor Əsgərov naşılıq göstərdi, “TT” tapancası əlində titrəyib əsdi, nədi… cinayətkarı öldürmək əvəzinə, onu yaraladı… Nazirliklərə girib-çıxan tanış-tunuşlarımdan, Torpaq Komitəsinə əli girən dostum Məhərrəm kişiylə çayxanada eşitdim ki, indi həmin mayorun halvasını çalıb, yerinə bir başqasını təyin etmək istəyirlər, ortada bir balaca pul söhbəti var, vəssəlam! Nə yapışıbsınız ee jurnalistikadan-zurnalistikadan, bəlkə bu vəzifəyə gedəsiniz, İlyas bəy? Maaşı da var, şabaşı da… Əlixan kimilərin nekroloqunu yazmaqdan nə çıxır ee indiki dəli zəmanədə? Götür qələmi əlinə, mərhum prezidentimizi, onun məşhur “domino siyasəti”ni tərifləyib, göyün lap yeddinci qatına çıxart, xariclə ticarətdə müsbət saldomuzu hesabla… Yenə də pul girməyəcək boş cibinə. Mən deyən işdə isə…
- Siz deyən işdə, inanın, mən tapancanı çaşıb öz alnıma dirəyərəm, taleyimdən kənara çıxammıram, mənimki Əlixan kimilərin nekroloqlarını yazmaqdır, vəssəlam. - İlyas oturduğu kreslodan ayağa qalxıb, otağın ortasındakı dəyirmi masaya yaxınlaşdı. Kral Arturun orta əsrlər cəngavərləri kimi hərəkət edib, cümləsinin əvvəlini hamıya, axırını isə kraliçaya - yəni, Nino Kipianiyəyə ünvanladı. - Düz demirəmmi, xanım? Əlixanın intihar edib özünü öldürməyi haqda tanınmış ziyalılar arasında minbir şaiyə dolanır, yazıçı Çəmənzəmlinin sağ qalmış övladları doğma ataları sayır onu… Düzü, inanmağım gəlmir buna.
- O, intihar etmək xəyalını həmişə pencəyinin döş cibində gəzdirib. “Məhsul” idman cəmiyyətində güləşdiyi idmançılar da dediyimi təsdiqləyər, Əlixanın onlardan gizli sirri olmayıb. - Nino udqunub bircə saniyə nitqinə ara verdi. Bu inadkar qadın hələ də orta əsrlər kraliçasına bənzəməkdəydi. - Heç yadımdan çıxmır, bir kərə, Rövşən Cavadov qətlə yetirildiyi günün sabahısı, Əlixan elə mənim gözlərim önündəcə, cibindəki tapancasına əl atdı ki, alnına bir güllə çaxsın. Allah üzümə baxdı - o dəhşətli gecə mən ehtiyat eləyib həmin tapancanı hər ehtimala qarşı yataq odasında gizləmişdim. Tapanca yerinə, ağcaqanadlara qarşı işlədilən İran malı “pif-paf!” dərmanı çıxdı Əlixanın yırtıq cibindən… O, həmin dərmanlara baxıb xeyli güldü, bir kəlmə söz belə dilinə gətirmədi, qəmli gözlərini uzun müddət qapamadan bircə fikrini əzizlədi öz daxili aləmində: ağcaqanadlırımı öldürmək lazımdı, yoxsamı insanları?... Şoğərib “Pif-paf” kəliməsini həmin gün yorulmadan o nə qədər dilinə gətirdi, ay Allah…

“Ayna” qəzetinin müxbiri İlyas Ərnəfəs öz küt yaddaşına çox da bel bağlamadığından, tez əl atdı qoltuğundakı pox rəngli dəftərçəyə, Ninonun dediklərini bittə-bittə ora yazıb qeyd etdi, arabir, tikanlı suallar da verdi Ninoya. Bəlli oldu ki, Əlixanın qısa ömründə onun acı taleyini dəyişə biləcək bir neçə məqam olsa da, yazılana nə çarə? Yazıq onlardan kifayət qədər uğurla istifadə edə bilməyib. Məsəlçün, hələ 12 yaşlı yeniyetmə ikən, üzv olduğu pioner şurası tərəfindən o, “Dinamo” Kiyev futbol komandasının internat məktəbinə göndərilib. Ancaq, çox yatağan adam olduğundan yuxuya dalıb, Kiyevə uçan təyyarəyə özünü çatdırammayıb, sonra öz başını qapazlaya-qapazlaya peşmançılıq quyusuna yuvarlanıb, ağlını bir müddət itirərək, gedib qoşulub Baksovetdə nəşə çəkən avaralara. Adı əzbər Alik Odekalonla iynə vura-vura bütün Bakı apteklərinin dəqiq ünvanını öyrənib. Yanar şam alovundan siqaret alışdırmağı uğursuzluq bilən nəşəxorlarla dava salıb ki, “siz bu fəlsəfəynən pisniyabətlik edib Fizulinin şəbi-hicran dünyasına kölgə salırsız”… Osturan g…tə tövbə yoxdur - dəfələrlə iynə vurmağı tərk edib, islama keçsə də, namaz qılarkən həmişə, Bakının ən axmaq gədələrini aşkar edib öz böyründə, din-imandan iyrənib-küsüb. Sən heç Baksovetin qabağında var səsinnən qışqıra bilərsən ki “ay camaat, Bakıda sevgi yoxdur! Bu şəhərin hətta seksual azlıqları da bir-birini əslində sevmir!”? Əlixana nə var ki… o məhz bunu dilinə gətirib! Sonra başlayıb şairliyə, “Adiloğlu” nəşriyyatında üç kitab çap etsə də, onun çapxanasına 300 dollar borclu qalıb; ölkəni siyasi fikirlərinə görə tərk etməmişdən öncə xalqın bir sıra nüfuzlu xadimləri, o cümlədən Yazarlar Birliyinin həmişəyaşıl sədri yazıçı Anarla xudafizləşib… “Qadın dünyası” dərgisinə verdiyi uzun-uzadı müsahibəsində bircə dəfə səmimi olub: “Mən də insanam, çiy süd əmmişəm, şəhərdə mən haqda gəzən dedi-qodulara qulaq assam, dinc durmaram! Nifrət edərəm özümə! Ayağınız altda ölüm, dönə-dönə xahiş edirəm hamıdan - şairlərə, bir də, şayiələrə inanmayın!”…
Keçmişin Əlixan Şirvanşiri, indinin İlyas Ərnəfəsi, əlində ucuz qələm, eşitdiklərini durmadan öz qalın, meşin üzlü dəftərçəsinə qeyd edir, onu gözüylə görən, ancaq qətiyyən tanımayan Nino Kipianidən başqa… tam başqa sözlər, sevgi dolu nurlu baxışlar gözləyirdi. Bəli! Heç axtarma, sevgi yoxdur… yoxdur Bakıda. Lənətə gəlmiş buranın hətta seksual azlıq nümayəndələri də bir-birini sevmir, lazım gələrsə, özləri kimi kasıb cibinə əl atırlar! İçlərində lap axmaqları, uşaq kimiləri də var - müğənnilərin lələgülü videokliplərini görüb, ruhi sarsıntı keçirir, ölkəni tərk edib uzaq Kanadaya köçmək istəyirlər! Əlixan, yəni indinin İlyas Ərnəfəsi, dünyalar qədər sevdiyi Ninonu özünə qarşı biganə gördükdə, eynən həmin sarsıntıların birini yenidən yaşadı. İşğal olunmuş ərazilərimizdə qalmış dədə-baba qəbirlərimiz kimi Allahı köməyə çağırdı.
Bütün olanlara tüpürmək, ölkəni tərk edərək xaricə, Dubaya, Meksikaya gedib orda öz qara bəxtinin yolunu azdırmaq niyyətinə düşdü. Dünənləri mətbuat məclislərinin birində eşitdiyi “Türkmənistanda bir baş nəşəylə tutulanı tez həbsdən buraxırlar, nəinki cibindən Amerika dolları çıxanı” pıçıltısını beynində səsləndirib, Xəzər dənizinin o tayındakı Türkmənistana doğru çevirdi öz kədərli sifətini.
Elə bu vaxt Sergey Naçaryan, indinin Həmid Axundovu imkan tapıb öz şitşit zarafatlarıyla araya girməyi bacardı:
- Gəncədə bir xiyar növü var, dadı əla! Yiyəsi toxumunu indiyədək bir başqasına verməyib. Siz, İlyas bəy, eynən onu xatırladırsız mənə. Dəftərinizə elə hey nəsə yazırsız, yazırsız… sirrinizi açmırsız bizə. Aradan bir az da vaxt keçsə, inciməyin, mən öz iti dilimi dinc saxlamayıb sizi “Qafqaz əsiri” kinokomediyasındakı əli qələmli Şurikə oxşadacam! Mən zarafatcıl adamam, dükana girib sabın almaq ki istədim, sonra, lap axırda satıcılardan zarafatyana soruşuram “sizdə kəndir də varmı?”. İnan, bunu ki dedim, dükanda aləm dəyir bir-birinə!
“Ayna” qəzetinin müxbiri İlyas Ərnəfəs zarafatı davam etdirmək əvəzinə tam ciddi bir sifət aldı - elə bil onun rəhmətlik atasını söyürdülər indi, itin sözünü deyirdilər üzünə. Söhbəti yox, İlyas özü də zarafatcıl lotu şəhər uşaqlarındanıydı əslində, bir kərə mərcə girib, inanmazsan, əlli ədəd qutabı təkbaşına mədəsinə ötürüb, durub getmişdi bazlığa. Söz altında qalan həriflərdən deyildi, Lənkəran icra başçısına - ağbirçək qadın xeylağına, o idi də deyən: “Bizim qadınlar yalnız ona görə yaranıblar ki, öz ərlərini çərlədib öldürsünlər!”. İndi də, İlyasın tərs damarı tutdu, o gözlərini yumub ağzını açdı:
- Siz neyçün məni Qafqazda folklor yığan gözü eynəkli rus alimlərinə, Şurikə oxşadırsız? Bəlkə mən, dini əfsanələrin əli qələmli mələyi, Həzrəti Cəbrayılıyam, hə? Milli-dini cəhətlərimlə minqat sizlərdən üstünəm? Bu gözlə niyə baxmırsız mənə? Qorxursuz məni azərbaycanlı saymaqdan?
İlyas fikrini bitirincə, oturduğu stulun üzərindən dik qalxaraq, Ninoyla Sergeyin üzərinə yeridi, ixtiyarındakı beş-on saniyəlik sükutu, tezbazar məhz buna xərcləyib, az sonra cümləsini bitirdi:
- İndi bildiz mən kiməm? Yaxşı, belə bir adam harda, kimin yanında oturmalıdır indi sizcə?... Yaxşı-yaxşı bir baxın mənə, gözünüzün yalını yedizdirin mənə… Bəlkə, tale belə gətirib, Əlixanın avara ruhu gəlib məhz mənə hopub, nəinki, bax bu tifil küçüyə ki, indi Ninonun qucağında gözlərini yumub-açır?
- Burda Əlixan adında bircə məxluq var - Ninonun qucaqladığı it balası, vəssəlam. Daha bir yeni Əlixana ehtiyacımız yoxdur bizim. Sizi, dövrü mətbuatda qələm sınayan jurnaisti isə, mən yaxşı tanıyıram. - Sergey, siqaretinin zəhərli kötüyünü külqabıya basan anda, üz-gözünü turşutmağı unutmadı. Sanki, ortada gedən gərgin söhbətin vacib şərtlərindən biriydi bu.
- Demək belə… siz məni yaxşı tanıyırsız… Onda, gərək bu nadir imkanı əlimdən qaçırmayım. Görürəm, yalnız siz nəhayət ki, məni elə özümlə tanış edə bilərsiz. - İlyas bunu deyib, harasa çox uzaqlara baxmaq istəyi ilə sağındakı pəncərəyə tərəf addımladı.
Bu çılğın kəlmələrdən sonra hamının… hətta divardan baxan fotoşəkillərin çaşqın baxışları da, o tifil küçüyün əsib-titrəyən bədəninə doğru yönəldi. Ev sahibləri- Ninoyla Sergey, qarşılarını kəsmiş “Ayna” qəzetinin jurnalistinə hələ ki diqqət vermək istəmirdilər.

***

Hər hansı bir həyat lövhəsi, tutaq ki lap indi təsvir etdiyim əcaib acı mənzərə - Ninonun öz yorğun başını qucağındakı tifil it balasına doğru əyməyi, kreslodan qalxmayan Sergey Naçaryanın şit-əttökən zarafatları, utanmazcasına özünü Həzrəti Cəbrayıla oxşadan İlyasın tənəli yan baxışları, çat vemiş pəncərə şüşələri arasından içəri vuran küləyin soyuq nəfəsi… sənə heç nə demirsə, sənin küt beyninə zərrə qədər aydınlıq gətirmirsə, day gəl yorma çox özünü - tüpür bütün ətrafına, qorxma, gördüklərini “Karmen”, “Aşıq Qərib”, “Sevil” dastanlarının bir parçasına oxşat. Bəlkə yalnız bu halda, divarların ayıb yerini örtən teatr afişalarından boylanan ecazkar sifətlər, sənə Ninonun kim olduğunu, Filarmonya binasından çıxarkən neyçün Əlixana doğru öz yaşıl gözlərini süzdüyünü nəhayət ki, anladacaq. İştirakçısı olub, ancaq mənasını dərk etmədiyimiz bütün həyat oyunlarına qarşı bizlərin sınanmış son çarəsidir bu - anlaşılmaz hadisələrə “Odissey”, “Şahnamə” gözüylə baxan vaxtlarımızda, tutqun səmalarda sanki şimşək çaxır - biz, axır ki kim olduğumuzu, hansı köhnə zamanda yaşadığımızı qəti şəkildə birdəfəlik hiss edirik. G…tümüzün qorxusundan bir də pox yeyib, talenin oyununu pozmağa cəhd göstərmirik…
Uzağa, “Odissey” dövrünə neyçün gedirik axı? Götürək elə ən son hadisəni - Kiyevdə bir azərbaycan balası gedib yam-yaşıl şəhər zooparkına, şirlərin paslı qəfəsini açaraq içəri daxil olub, əl atıb yerə sərilmiş şirlərin qızıl tüklərini sığallamağa… Heyvanat aləminin padşahlarına inanmaqmı olar? Bir göz qırpımında onun cılız bədənini parçalayıb, leşini yerə səriblər… Ağlın heç nə kəsmir bu əhvalatdan, məntiq səni aldadır? Eybi yoxdur. Saçlarının dibini qaşıya-qaşıya fikrə get, Fizulinin “Leyli və Məcnun” faciəsini xatırla - biz müsəlmanların vəhşi şirlərlə münasibəti, sonuncu dəfə məhz həmin kitabda yenidən məntiqə uyğunlaşdırılıb - pox yeyir başqa fikrə düşənlər, ruhən inkişaf etmiş müsəlman mömünlərinə, saçı pərişan məcnunlara sən demə innən belə aslanlar toxunmayacaq… Bəs Kiyevdə baş verən faciə neyçün bunun tam tərsinə danışır? Şər deməsən, xeyir gəlməz, deyirəm bəlkə… bəlkə, hər bir yeni zaman kəsiyində, üfüqləri saran qara kabuslar, bizləri gətirib şirlərin qəfəsinə salmağı özlərinə müqəddəs borc bilir? Baxıb görmək istəyirlər ki, Fizuli şeriyyətinin gücü bu dəfə də şirlərə təsir edəcəkmi ,ya yox?
Dəli şeytan mənə deyir ki, Əliylə Ninonu da gətirim həmin yırtıcı şirlərin qəbuluna, görüm, aradan 500 il ötdükdən sonra nə baş verir, kim qalib çıxır oradan? Əlixan, yoxsamı Sergey Naçaryan?
Nə isə… qayıdaq Bakıya, Nino Kipianinin qəfəsinə. Görək orda nələr baş verir, kim, özü kimi bir başqasının cəmdəyini didib-yırtır. Vəziyyət indi ağır olar orda, söhbət iştirakçılarının səbri artıq kəsilmək üzrədir, küçə qapı üzərindən asılmış üzərlik koluna göz qoyub baxmağımızın vaxtı gəlib yetişib. Aha, sakit olun, cınqırınızı çıxarmayın, deyəsən küçə qapısını taqqıldadan var. Axşamın bu vaxtında kimdir bu görəsən?
Kim? Kim?
***
Bayaq yuxarıdı təsvir etdiyim qanlı hadisələrin oğraş təsiri altında qalsanız, Ninogilin küçə qapısının taqqıltıynan döyülməsinə tamam başqa müştəri gözüylə baxarsınız - çaşıb elə düşünərsiniz ki, Kiyev zooparkında öz əcəlini tapmış başdanxarab həmyerlimizin narahat ruhu, qürbətdə özünə yer tapmadığı səbəbdən durub gəlib bura, Nino Kipianin gözdən uzaq qapısına!... Gülməyin mənə, deməyin ki, qorxaq ağciyərim biriyəm - Bakıda çox yox, dörd-beş gün yaşayıb qara günə düşsəniz, bundan min qat axmaq şək-şübhələrin mıxına keçərsiz!.. Ən çətin-düyünlü sualların sadədən sadə izahı varmış sən demə bizlərdə - məktəbdə aldığım qırmızı “5” qiymətinin mənasını özüm kimi bir avaradan soruşduqda, dünyanın ən zırrama cavabını eşitməli oldum: “beş, burnunu deş!”… Belə çətin məqamlarda biz qaragünlərin beynində bircə fikir gurultulu şimşək kimi çaxır - xaricə qaçmaq lazımdır! Sonra, osturub ayılırsın, əlin üzündə qalır, bu dəfə, bir başqa ildırım guruldayır düşüncələrində - xarici pasportunun vaxtı bitib… Əlində pul-paran yox, rüşvətsiz-filansız onun vaxtını necə uzadacaqsan?... Pox olsun qonşumuz Mərdan kişinin ağzına, osturağa basırdı ki, pasportumun başına yığılmış qara buludları pulsuz - parasız dağıdacaq! Amma…
Amma, qapını taqqıldadan qüvvənin, Kiyev zooparkından qaçıb gəlmiş milli ruhumuza, bir dırnaq ucu belə aidiyyatı yox idi - qapı aralandı, içəri keçən küpəgirən qarı, salam-kəlamsız gəlib çıxdı otağın düz ortasına. Azəri türklərinin ən ciddi, ən sarsaq söhbətinə hər an bir hind filmi, tar-kamançanın həzin səsi, Fizuli kədəri, İbrahim Tatlısəsin qara bığları kobudcasına müdaxilə edə bilər - həmin qoca qarı eynən bax bu cürə hərəkət edib, hamının diqqətini özünə cəlb etdi…
Xəzər dənizinin mavi görkəmi, üfüqlərdə itən ağ gəmilərin göz oxşayan gizli sehri pəncərədən içəri soxulur, adamda yalançı bir hiss doğururdu ki, biz hamımız indi yazıçı Anar Rzayevin romantik əsərləri içindəyik. İndicə Zaur gəlib bizdən siqaret istəyəcək. Xəzər tərəfdən əsən isti gilavar, Təhminənin qısa yubkasına dolub şorgöz kişilərdə min bir ümüd doğuracaq. Sergey Naçaryan xalqlar dostluğu fəlsəfəsindən ilhama gələrək, indicə bir-iki erməni mahnısını mızıldadacaq. Otağa girmiş qoca qarıya sual verəcək Kuba inqilabı haqqında. İki gün sonra isə, Sergey öz qulaqlarına inanmayacaq - həmin qısa söhbətin müsbət təsiri hiss olunacaq Sovet-Amerika münasibətlərinə.
Yox, çərx fırlanıb dövran dəyişmişdi indi. Sergey, Kuba inqilabı haqda o vaxt demədiklərini indi dilinə gətirmək istəyirdi ki, qəfildən sanki şirin yuxudan ayılıb bunun nə qədər gərəksiz olduğunu dərk etdi. Susdu. Hiss etdi ki, Anarın əsərlərində əsən isti gilavar küləyi, bəli öz məqsədinə çatıb, Təhminənin al-əlvan yubkasına dolub, ancaq aradan 40 il keçməsinə baxmayaraq hələ də həmin yubkanı Təhminənin totuş dizlərindən yuxarı qaldıra bilmir. İndi, 40 il aradan ötdükdən sonra, həmin isti gilavar küləyi xeyli dərəcə soyuyub, taqətdən düşüb, o indi qeyrət göstərib səmimi olmalı, etiraf etməlidir ki, Təhminənin yubkasını qaldırmaq ona heç vaxt nəsib olmayacaq… Süfrəyə çay gətirən qoca qarıya isə Kuba inqilabı haqda sual veməyə dəyməz…
Yaxşısı budur qulaq asaq, indicə içəri daxil olmuş bu qoca xanıma, keçmişləri xatırlamayaq.
- Mən Əlixanın mamaçasıyam. 40 il əvvəl o mənim bax, bu qollarım üstə, göz açıb dünyaya gəlib… Vəziyyətim ağırdı indi, oğlum “Sədərək” bazarında öz dayısını bıçaqlayıb. Ayaqlarız altda ölüm, məni Əlixanla görüşdürün!
Bunu eşidincə, Nino Kipiani qucağına sıxdığı tifil küçüyü ilk dəfə əlindən buraxdı. Ağ süfrəli stol üzərində ona azadlıq verib hönkürtüynən, için-için ağlayıb hıçqırdı.
Sanki eramızdan min il əvvəl yazılmış ssenarinin bu yerində, yazıçı susmuş, hadisələrin sonrakı inkişafını öz qəhrəmanlarının öhdəsinə buraxmışdı.